Het was niet een ’tafel van plastic’, maar vertegenwoordigers van de plasticbranche die meededen aan de politieke ‘plastictafel’. Zij kregen van demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei (KGG) eind april de opdracht om in twee maanden met een plan te komen voor de plasticbranche.

Uit het advies van de plastictafel blijkt: de branche wil geen harde regels, veel blijft vrijblijvend en de politiek moet weer aan de bak. Een zogenoemde ‘circulaire hefboom’ in plaats van belasting moet leiden tot een fonds voor recyclingbedrijven – die hebben het zwaar.

Aan de plastictafel zaten de ministeries van Infrastructuur, Klimaat en Financiën, een reeks belangenorganisaties namens het bedrijfsleven en milieuorganisaties Natuur&Milieu, Urgenda en Plastics Europe.

Beslissingen naar Prinsjesdag

Onder druk van het bedrijfsleven besloot minister Hermans bij de Voorjaarsnota begin april om de ‘plastictaks’ – een extra belasting op plastic – te schrappen. Die zou voor de industrie tot oneerlijke concurrentie met het buitenland leiden, waar geen belasting wordt geheven. Maar het geld was al ingeboekt en dus ontstond een gat in de begroting van 576 miljoen euro.

Hermans riep de plastictafel in het leven met de opdracht: kom met een advies om dit gat te dichten. Anders- zo bevestigt het ministerie van Financiën aan de NOS – komt een deel van de kosten bij de burger terecht.

De plastictafel kaatst de bal nu terug: wij doen voorstellen, maar de politiek moet beslissingen nemen. Een woordvoerder van het ministerie van Klimaat laat weten dat het kabinet de plastictafel bedankt voor de voorstellen en dat de ideeën worden meegenomen richting Prinsjesdag.

Nieuw plastic

Virgin plastic, oftewel nieuw plastic gemaakt van aardolie, is nog steeds veel goedkoper dan gerecycled plastic. Het eerdere idee van de plastictaks was om een belasting te heffen op dat nieuwe plastic. Die zou doorberekend worden naar de kopers van dat plastic en alle verpakkingen en producten die ervan worden gemaakt.

Daarmee zouden de prijzen van gerecycled en nieuw plastic dichter bij elkaar komen te liggen, waardoor bijvoorbeeld verpakkingsbedrijven sneller voor gerecycled plastic zouden kiezen. Sinds vorig jaar zijn er door die prijsverschillen tien recyclebedrijven in Nederland failliet gegaan. Maar Hermans kreeg vanuit de branche te horen dat een belasting geen goed idee is, dus liet ze de branche zelf met voorstellen komen.

Wetgeving

Het belangrijkste punt uit dit advies is dat de belasting wordt vervangen door een ‘circulaire hefboom’. Kort gezegd houdt dat in dat bedrijven die niet circulair produceren (denk aan producten met veel plastic of die moeilijk te repareren zijn) moeten betalen, en bedrijven die circulair produceren dat niet hoeven.

Dat geld komt in een fonds terecht, beheerd door de sector, waarmee innovatie kan worden betaald of leningen aan recyclebedrijven kunnen worden verstrekt. Maar daar is wel wetgeving voor nodig.

De tafel erkent de noodzaak recyclers te helpen, maar geld uit het Klimaatfonds toezeggen of recyclers vrijstellen van bepaalde belastingen kan ook alleen het kabinet en niet de bedrijven zelf. Ook levensmiddelenproducenten als Unilever, Nestlé en Coca-Cola hebben toegezegd meer gerecycled plastic te kopen.

Het doel is dit jaar minstens 115.000 ton, en dat moet jaarlijks oplopen. Hoeveel ze nu al inkopen is onduidelijk. Ook is het vrijwillig: er zijn geen manieren voorgesteld om producenten te dwingen gerecycled plastic te kopen.

Geen dwingende maatregelen

“Het is toch alsof je met de kalkoen over het recept voor het kerstdiner praat”, zegt zelfs Steven van Eijck, de oud-LPF-staatssecretaris, die was aangesteld om de tafel te leiden. “Het is aan de politiek om een oplossing te vinden die de concurrentiepositie van bedrijven niet schaadt, bedrijven perspectief geeft en investeringen in innovatie aanjaagt.” Toch kijkt hij positief terug op het proces, waar volgens hem goed is samengewerkt.

Maar niet iedereen denkt er zo over. Volgens sommige deelnemers was de rode draad in de gesprekken dat de industrie wel zegt te willen verduurzamen, maar zich verzet tegen dwingende maatregelen.

En nu ligt de bal dus weer bij Hermans en de nieuw aangetreden demissionair staatssecretaris Aartsen van Milieu, die dit in augustus oppakken. Dan wordt ook duidelijk of het gat van de niet ingevoerde plastictaks, wat de plastictafel niet heeft kunnen dichten, wordt verrekend in de afvalstoffenheffing en daarmee bij de burger terechtkomt.