Criminoloog Wouter Buikhuisen is afgelopen dinsdag op 91-jarige leeftijd overleden. Buikhuisen is onder meer bekend van de affaire Buikhuisen. Ook muntte hij de naam provo voor de Provobeweging in Amsterdam, een protestbeweging die in de jaren 60 werd opgericht.

Buikhuisen kwam eind jaren 70 in opspraak nadat hij had aangekondigd onderzoek te willen doen naar de rol die erfelijkheid speelt bij crimineel gedrag. Buikhuisen was op dat moment werkzaam als hoogleraar criminologie aan de Universiteit van Leiden. Zowel in het maatschappelijk debat als onder zijn collega’s kregen zijn onderzoeksvoorstellen felle kritiek.

De hoogleraar wilde kijken of er betere verklaringen konden worden gevonden voor crimineel gedrag. Hij wilde onder meer kijken naar de sociobiologische factoren die hierbij een rol zouden kunnen spelen.

Doodsbedreigingen

Vooral in de media werd Buikhuisen verguisd, onder meer door columnist Piet Grijs (een pseudoniem van Hugo Brandt Corstius). Die noemde hem een “kale, impotente carrièrewetenschapper” en vergeleek hem met de toenmalige leider van de nationaalsocialistische Nederlandse Volks-Unie (NVU).

Hij kreeg hierdoor te maken met onder meer doodsbedreigingen en bommeldingen op de faculteit. In 2009 blikte de criminoloog in gesprek met het Leids Universitair Weekblad Mare terug op die periode. “Ik schermde zo goed mogelijk mijn gezin af, maar dat lukte natuurlijk slecht.” Zo kreeg hij ook telefonisch bedreigingen en werd er poep door de brievenbus gegooid.

Antiekhandelaar in Spanje

Uiteindelijk verloor Buikhuisen ook de steun van de universiteit. Na enkele jaren vertrok de hoogleraar naar Spanje, waar hij antiekhandelaar werd.

In een interview in 2009 met Mare zei Buikhuisen dat hij nog altijd last had van de affaire. Hij zei nog elke keer te hopen op een verontschuldiging als hij post kreeg van de universiteit. “Dat ze gewoon een beetje erkennen: we zijn toch wel tekortgeschoten. Ik zou daar heel blij mee zijn.”

Verzoening

Pas na een kwart eeuw, in 2009, kwam het tot een verzoening tussen Buikhuisen en de universiteit. De decaan van de faculteit Rechten, Carel Stolker, zocht hem naar aanleiding van het interview op in Spanje en ging met hem in gesprek. Een jaar later verscheen Buikhuisen op een congres van de rechtenfaculteit.

“Op mijn leeftijd telt nog maar één ding: peace of mind”, zei Buikhuisen over de verzoening. “Carel Stolker heeft mij die peace of mind gegeven.” Stolker zelf zei te hopen dat de universiteit en de faculteit in de toekomst bij controversieel onderzoek de rug recht houden.

Zo controversieel als toen waren de onderzoeksvoorstellen van de criminoloog inmiddels al niet meer. Inmiddels is er veel kennis opgedaan op het gebied van genetica en neurowetenschap, onder meer op het gebied van mogelijke erfelijke factoren als het gaat over crimineel gedrag.