Een derde van de foto’s en video’s van kinderen die bij het Meldpunt Kinderporno binnenkomen, is gemaakt door die kinderen zelf. Het gaat jaarlijks om zo’n 77.000 beelden. En ook opvallend: driekwart van de kinderen op die beelden is jonger dan 12 jaar.

Dit blijkt uit de jaarcijfers van Offlimits, de organisatie waar het Meldpunt Kinderporno onderdeel van is. Offlimits spreekt van een alarmerende trend waar onderzoekers nog geen sluitende verklaring voor hebben.

Van de kinderen die seksueel beeldmateriaal van zichzelf maken en online plaatsen zijn er “schrikbarend” veel in de leeftijd van 6 tot 9 jaar, zegt Madeleine van der Bruggen, teamleider Meldpunt Kinderporno. “Het is zeer zorgelijk dat juist deze jonge kinderen deze beelden maken, want dit soort seksuele beelden past niet bij de normale seksuele ontwikkeling van kinderen in deze leeftijd.”

Het Centrum Seksueel Geweld (CSG), dat veel samenwerkt met Offlimits, herkent het beeld. Directeur Iva Bicanic behandelt al dertig jaar kinderen die seksueel misbruikt zijn. “Ik zie in mijn praktijk dat jonge kinderen die misbruik hebben meegemaakt zelf ook beeldmateriaal gaan delen en daardoor opnieuw in de problemen komen. Dat is echt een nieuwe ontwikkeling.”

Ook zij zegt dat dit niet past in het beeld dat het centrum heeft van de seksuele ontwikkeling van kinderen in die leeftijd. “Kinderen van 7, 8, 9 worden eigenlijk juist wat preutser ten opzichte van de jaren daarvoor. Ze ontwikkelen meer schaamte, doen de deur van de wc op slot en het bovenstukje van de bikini gaat aan. Dus dit gedrag past daar niet bij.”

Spiegel of selfie

De analisten van Offlimits weten dat beelden zelfgemaakt zijn als de foto of video via een spiegel is gemaakt, of het kind de telefoon vasthoudt in de selfie-modus. Van der Bruggen: “Ook zie je dat er geen andere mensen in de kamer zijn die ze tot de handelingen dwingen.”

Beelden worden vaak gemaakt in slaapkamers en badkamers, en er worden soms attributen bij gebruikt. “Het is best wel volwassen en seksuele content. Zeker voor die leeftijd”, zegt analist Naomi Roozendaal.

Offlimits en het CSG vinden dit zorgwekkend omdat de beelden zonder toestemming kunnen worden verspreid. Kinderen kunnen er vervolgens mee worden gechanteerd of afgeperst.

Seksueel misbruik

Ook de politie ziet seksueel beeldmateriaal voorbijkomen van soms heel jonge kinderen, gemaakt door de kinderen zelf. “Van nieuw geproduceerd materiaal is zo’n 75 procent door jongeren zelf gegenereerd en geplaatst”, zegt Ben van Mierlo, landelijk coördinator Team Bestrijding Kinderporno.

Een sluitende verklaring voor het gedrag hebben de organisaties niet. CSG-directeur Bicanic sluit niet uit dat seksueel misbruik een rol speelt. “We weten uit onderzoeken dat publiekelijk auto-erotisch gedrag, zoals het aanraken van de geslachtsdelen heet, een signaal kan zijn van onderliggend seksueel misbruik. Dus het zou kunnen dat kinderen die dit doen daarmee te maken hebben gehad. Als dat zo is, is het heel belangrijk dat dat ontdekt en geïdentificeerd wordt.”

Wat ook aan dit gedrag kan bijdragen, is dat kinderen steeds jonger een telefoon krijgen. Van der Bruggen: “Kinderen zijn op die leeftijd nog niet in staat om in te schatten wat goede en verkeerde websites zijn, en weten al helemaal niet wat de impact is van het online zetten van materiaal.”

Games

Van der Bruggen wijst ook op de populariteit van online games. “Veel kinderen komen zo met onbekenden in contact en kunnen niet altijd de intentie van die mensen aanvoelen. Het is dus maar zeer de vraag of kinderen deze beelden vrijwillig maken en plaatsen.”

Omdat er nog weinig over de achtergrond van deze jonge groep kinderen bekend is, moet er volgens Offlimits en het CSG meerjarig wetenschappelijk onderzoek worden gedaan. “We willen graag achterhalen wie die kinderen zijn, waar ze zitten, maar ook wat ze ertoe aanzet die beelden van zichzelf te maken.”

Ook pleit Van der Bruggen voor meer voorlichting voor jonge kinderen en hun ouders over mediawijsheid en online grenzen aangeven. “We doen in Nederland al veel op het gebied van preventie bij tieners, maar veel minder bij jongere kinderen en ook niet bij de ouders. Vraag niet alleen: hoe was je schooldag? Maar ook: hoe was je dag online?”

NOS Stories maakte deze video over ‘exposen’, waarbij een naaktfoto met persoonlijke informatie online wordt gedeeld: