Op de NAVO-top in Den Haag zijn de 32 landen van het militaire bondgenootschap het eens geworden over een nieuwe NAVO-norm. De lidstaten zullen de defensie-uitgaven per land verhogen naar 5 procent van het bruto binnenlands product. Bij lezers bleven er na de top nog heel wat vragen over. Onze redactie kreeg er meer dan 4000 binnen, de meeste over de nieuwe norm. De vragen en antwoorden.

Hoe groot is het bruto binnenlandse product (bbp)?

Het bbp is een maatstaf om de omvang van een economie van een land te meten. Het gaat om het totale waarde van alle goederen, zoals voedsel of auto’s, en diensten, zoals onderwijs, transport en zorg, die in een land worden geproduceerd.

In 2024 was het bbp van Nederland volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 1134 miljard euro. De VS had een bbp van ruim 27.000 miljard euro, en Rusland kwam uit op een bbp van ruim 2000 miljard euro.

Hoe wordt het per land besteed?

De verhoging naar vijf procent bestaat uit twee delen: 3,5 procent en 1,5 procent. Het grootste gedeelte gaat om uitgaven die direct te maken hebben met defensie zoals salarissen, wapens en munitie.

De overige anderhalve procent mag worden besteed aan wat defensie-gerelateerde zaken wordt genoemd. Het Nederlandse demissionaire kabinet heeft laten weten de 1,5 procent te willen besteden aan zaken als cyberveiligheid en de verbetering van wegen en bruggen.

Hoeveel geld er per land zal worden besteed aan de verschillende uitgaven, ligt aan de omvang van hun economie. Vorig jaar werd er in ons land 19,9 miljard euro uitgegeven aan defensie. In Nederland worden de extra kosten geschat tussen de 16 en 19 miljard euro per jaar. Het komende kabinet zal moeten besluiten waar dat extra geld vandaan moet komen.

Dit gaven de NAVO-landen in 2024 uit per inwoner:

Hoe snel moet een land zich aan de nieuwe norm houden?

Lidstaten hoeven niet per direct hun begroting aanpassen om de vijf procent te halen. In de slotverklaring is afgesproken dat de 32 landen tot 2035 hebben om te voldoen aan de nieuwe norm. In 2029 wordt gekeken hoe landen ervoor staan en of ze op weg zijn om het doel van vijf procent te halen vóór 2035.

De NAVO heeft geen middelen om de afspraak van 5 procent af te dwingen. De norm is puur een afspraak tussen landen. De vorige norm lag op twee procent, jarenlang hebben landen die norm niet gehaald.

Hoeveel geeft Rusland uit?

Volgens de Zweedse denktank SIPRI gaf Rusland vorig jaar 7,1 procent van het bbp uit aan defensie, ruim 137 miljard euro. Of dat bedrag klopt, valt te betwisten, zei oud-admiraal van de NAVO Rob Bauer in Nieuwsuur. “Wat onderdeel is van het Russische defensiebudget is schimmiger dan bij ons. Wij zijn als democratieën daar open over.” Volgens hem zijn er onder andere onderzoeksinstituten en bedrijven ook van de Russische defensie, maar staan die niet op de Russische begroting vermeld.

Als de budgetten van alle NAVO-landen bij elkaar worden gerekend, geeft de NAVO in vergelijking veel meer uit. De gehele NAVO gaf in 2024 1362 miljard euro uit. De Verenigde Staten gaven met 894 miljard euro het meest uit.

Wat is er nog meer afgesproken op de NAVO-top in Den Haag?

De nieuwe NAVO-norm is niet het enige wat is afgesproken op de top. Zo hebben de 32 landen in de slotverklaring bevestigd dat ze de principes van het bondgenootschap blijven ondersteunen. Het gaat met name om artikel 5: een aanval op een van de lidstaten, is een aanval op allen. Daarnaast spraken ze opnieuw hun steun aan Oekraïne uit in de oorlog tegen Rusland en noemt de NAVO Rusland een bedreiging van het bondgenootschap voor de langere termijn.

Kijkers van onze livestream hadden ook vragen ingestuurd voor demissionair minister Brekelmans, die in de uitzending te gast was. Bijvoorbeeld: waar gaat Nederland die extra uitgaven voor defensie van betalen? En komt er misschien een dienstplicht aan? De antwoorden zie je in de video.