Kort voor de gruwelijke moord op de 18-jarige Ryan uit het Friese Joure werd zij streng beveiligd door de politie, werd gisteren bekend na onderzoek door de Leeuwarder Courant. Het zogenoemde stelsel van bewaken en beveiligen is vooral bekend van de beveiliging van politici als Geert Wilders of journalisten als Peter R. de Vries. Toch staat het voorbeeld van de jonge vrouw niet op zichzelf. Jaarlijks krijgen zeker vijf vrouwen strenge beveiliging vanwege de dreiging van eerwraak.

In Nederland zijn er twee opvanglocaties gespecialiseerd in de opvang van vrouwen die met eergerelateerd geweld te maken krijgen. Die melden aan Nieuwsuur dat, naast de reguliere opvang, jaarlijks zo’n vijf vrouwen die slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld moeten worden beveiligd.

Vorig jaar mei werd het lichaam van Ryan door een voorbijganger gevonden in een moeraspoel in Lelystad. Volgens het Openbaar Ministerie werd de Syrische Ryan om het leven gebracht omdat ze zich in de ogen van haar familie te westers gedroeg. Dat wordt ook wel eerwraak genoemd. Haar vader en twee broers staan terecht voor de moord. Zij zouden in een appgroep op Whatsapp de moord hebben voorbereid.

Journalisten van de Leeuwarder Courant deden onderzoek naar de aanloop van de moord en zij ontdekten dat Ryan streng werd beveiligd, maar dat die beveiliging kort voor haar dood was stopgezet. “We weten dat er al langer voor haar dood sprake was van geweld en van de mogelijkheid dat ze haar iets heel ergs aan wilden doen”, zegt journalist Zander Lamme.

“In 2023 is Ryan op blote voeten het huis uit gerend. Ze heeft toen bij de buren aangebeld en gezegd: Help, mijn vader wil mij vermoorden”, aldus Lamme. “Zij hebben de politie ingeschakeld, dus op dat moment moet de politie al op de hoogte zijn geweest dat het niet goed was in dat gezin.” Een kinderrechter besloot daarna dat Ryan uit huis moest worden geplaatst.

Opvang

Judith Martens is manager bij Sterk Huis, een van de twee gespecialiseerde opvanglocaties. “We vangen veel meiden op die komen uit ‘eerculturen’. Dat zijn veelal culturen uit het Midden-Oosten waar duidelijke normen en waarden gelden over hoe je omgaat met je zedelijkheid.”

Volgens Martens is dit niet per se gekoppeld aan religie, maar met name aan “collectivistische samenlevingen”. “In die culturen stralen je daden af op je familie. Dus als een meisje dingen doet die niet horen binnen een bepaalde cultuur, zoals een vriendje hebben van een andere cultuur, seks hebben voor het huwelijk, sexy gekleed gaan, dan kan dat de eer van de familie bezoedelen.”

Codenamen

Deze opvanglocaties hanteren strenge beveiligingsmaatregelen. Er is camerabewaking, bewoners gebruiken codenamen en er is een alarmknop die in direct contact staat met de politie. “En in extreme gevallen kan er ook individuele persoonsbewaking worden ingezet, zoals hier het geval was”, zegt Martens.

Werken met deze doelgroep brengt risico’s met zich mee, “want je zult altijd een veiligheidsinschatting moeten doen”, zegt Martens. “Mijn ervaring is dat de politie en het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld hier veel verstand van hebben en dat we dat samen goed kunnen inschatten. Maar er blijft wel altijd een bepaald risico dat je niet helemaal kan incalculeren. In deze casus verwacht ik dat dat het geval is geweest.”

Het OM wil niet zeggen waarom de beveiliging van Ryan gestopt is. Journalist Lamme: “We hebben gesproken met een medewerker van het OM die veel weet over het stelsel bewaken en beveiligen. Hij zei dat het weinig voorkomt dat mensen uit dat stelsel kunnen als er sprake is van eerwraak. Want die dreiging blijft. Als familieleden eenmaal denken: we willen iemand doodmaken omdat die de eer heeft geschonden, is de kans klein dat dat zomaar voorbij is.”

Verrast

Johan Mühren, de advocaat van een van de verdachte broers, zegt dat het nieuws dat Ryan beveiliging kreeg hem verraste. “Ik ben heel nieuwsgierig, vooral naar de vraag waarom die beveiliging dan op enig moment is gestopt.”

De broers ontkennen elke betrokkenheid bij de moord. Zij zeggen dat ze hun zus wel naar hun vader hebben gebracht, “maar ze hadden nooit verwacht dat de vader hiertoe in staat zou zijn”, aldus advocaat Mühren. De vader zou in twee mails aan De Telegraaf, die in het Arabisch waren geschreven, het doden van zijn dochter hebben bekend. Hij is mogelijk naar Syrië gevlucht.