Landbouwminister Femke Wiersma probeert de stikstofcrisis te bezweren zonder te tornen aan de verkiezingsbelofte van haar partij BBB: geen gedwongen uitkoop van boeren. Maar is het niet al te laat? De provincie Noord-Brabant dreigt namelijk 55 boeren en grondbezitters te onteigenen als ze nee zeggen tegen een laatste bod op hun land.
De agrarische grond moet wijken voor natuur. Het waterpeil moet omhoog en dat kan niet als er boeren zitten, zegt natuurbeheerder Brabants Landschap.
De provincie is het eens met de natuurbeheerder en onderhandelt al jaren met boeren over hun vertrek. Soms zijn die onderhandelingen succesvol, zegt gedeputeerde Hagar Roijackers (GroenLinks), maar soms ook niet. “Daarom zetten we nu een wat zwaarder instrumentarium in waardoor we een betere prijs kunnen bieden.”
Volgens Roijackers is het op sommige plekken echt nodig dat landbouwgrond verdwijnt “om wettelijke natuur- en waterdoelen te halen”. Landbouwminister Wiersma reageert afwijzend op het Brabantse uitkoopbeleid, maar kan het niet tegenhouden.
Aan die belofte hebben Adri en Conny Verhoeven niets meer. Zij runnen een zorgboerderij en paardenfokkerij in de Westelijke Langstraat, een natuurgebied bij Waalwijk. In 2027 stoppen ze omdat ze een deal hebben gesloten met de provincie over de uitkoop van hun boerderij.
Er was geen sprake van dwang, maar zo voelde het voor Conny wel. “Er was geen keus. We hebben heel lang gehoopt en gedacht dat het op vrijwillige basis zou gaan. Maar er werd ons toch wel dringend en duidelijk ter ore gebracht dat het uiteindelijk op onteigening aan zou komen.”
De provincie zegt boeren “een goede prijs” te bieden die niet alleen de prijs van de grond vergoedt, maar ook onkosten en inkomstenverliezen dekt.
Maar daar denken Adri en Conny Verhoeven anders over. Zij pachten de grond en de uitkoopsom die zij bedongen, is volgens hen niet genoeg om ergens anders een nieuw, soortgelijk bedrijf te starten. Zelfs niet op een kleiner perceel.
Dat is precies de kritiek van boerenorganisatie ZLTO. Of boeren nou vrijwillig of gedwongen vertrekken, ze moeten volgens Angelique Huijben meer perspectief krijgen. “Of er is geen vervangende grond beschikbaar, of er is geen locatie beschikbaar waar ze hun bedrijf voort kunnen zetten. Dan kan je best met geld komen, maar dat is voor die mensen geen oplossing.”
Noord-Brabant is vol
Maar het provinciebestuur wil geen valse beloftes doen. Noord-Brabant is namelijk overvol. Rond Waalwijk is niet alleen meer ruimte nodig voor natuur: er komt ook een nieuwe woonwijk, het industrieterrein wordt uitgebreid, er komen windmolens en langs de rivier de Bergsche Maas is nu een laagvlieggebied voor Defensie.
“Om alles mogelijk te maken in Brabant heb je misschien wel twee tot drie keer Brabant nodig”, zegt gedeputeerde Roijackers. “Dus we zullen met elkaar, en dan is ook de Rijksoverheid aan zet, echt keuzes moeten maken.”
Die keuzes zetten dus kwaad bloed bij de agrarische sector. Maar Joris Hogenboom, directeur van Brabants Landschap, is ervan overtuigd dat boeren toekomst hebben. “Per saldo zullen er hectares landbouwgrond verdwijnen. Als we maar zorgen dat de blijvende boeren met die minder hectares een goede toekomst hebben.”