Twee diepe kloven op de maan, in omvang vergelijkbaar met de Grand Canyon in de VS, zijn in het tijdsbestek van slechts enkele minuten ontstaan. Ter vergelijking: rivierwater deed er tientallen miljoenen jaren over om de Grand Canyon uit te slijten. De onderzoekers hebben hun bevindingen gepubliceerd in het wetenschappelijke blad Nature Communications, op basis van de waarnemingen van meerdere maanmissies. De kloven zijn ontstaan onmiddellijk nadat een meteoriet de maan 3,81 miljard jaar geleden raakte.
Die meteoriet-inslag is nog steeds zichtbaar als de Schrödinger-krater, vernoemd naar de natuurkundige Erwin Schrödinger. Bij die inslag werd allerlei materiaal de lucht ingeslingerd, met snelheden tot meer dan een kilometer per seconde. De kloven ontstonden door de inslag van dat opgeslingerde materiaal.
De grootste van de twee kloven, Vallis Planck, is 280 kilometer lang en op het diepste punt 3,5 kilometer diep, bijna twee keer zo diep als de Grand Canyon. De kleinere van de twee, Vallis Schrödinger, is 2,7 kilometer diep.
De ontstaansgeschiedenis van de kloven duurde tussen de 5 en 15 minuten, maar waarschijnlijk minder dan 10 minuten. Op dat moment bestonden ze nog uit twee rijen kraters, het gevolg van verschillende inslagen. In de loop van de tijd zijn delen van de kraterwanden ingestort en verweerd, waardoor er twee lange kloven ontstonden. “Erg interessant onderzoek”, reageert Marc Heemskerk, die als exogeoloog het oppervlak van onder meer de maan en Mars bestudeert. “De onderzoekers hebben verschillende technieken en modellen gecombineerd. Daardoor weten we nu dat de kloven vrijwel onmiddellijk ontstonden”.
Artemis-missie
Heemskerk benadrukt net als de onderzoekers zelf het belang van deze studie voor het Artemisprogramma, dat in 2027 weer mensen op de maan hoopt te zetten. Die missie gaat onder meer op zoek naar watervoorraden op de maan, nodig om een langer verblijf mogelijk te maken, maar zal ook de vroege geschiedenis van de maan onderzoeken. Door de impact van de meteoor is een deel van het gesteente op de maan gesmolten. “Als gesteente gesmolten is, kun je de leeftijd niet meer nauwkeurig vaststellen”, zegt Heemskerk. “Dankzij deze studie weten we nu heel precies waar dat gesmolten gesteente ligt.”
Impact
De onderzoekers hebben ook in kaart gebracht hoe groot de impact van de meteoriet destijds moet zijn geweest: het equivalent van honderddertig keer ineens alle kernwapens afschieten die op aarde aanwezig zijn. Die enorme kracht had echter nauwelijks invloed op de bewegingen van de maan, zegt Heemskerk: “De impact zou een verandering van zo’n 0,1 meter per seconde hebben kunnen geven aan de baan van de maan. Alleen al de natuurlijke variatie van de beweging van de maan is veel groter.”