Het is een term die veel valt deze weken: femicide. Het betekent het opzettelijk doden van een vrouw omdat ze vrouw is. In Nederland worden zo’n veertig vrouwen per jaar vermoord, in de meeste gevallen door hun partner of ex-man. Hoe kan dat cijfer omlaag?

“Nederland kan een voorbeeld nemen aan Schotland”, zegt Ellen Gijselaar, universitair docent straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit Leiden. “Daar kunnen mannen eerder worden opgepakt als er signalen zijn die wijzen op femicide. Zo kun je een deel van de femicide-gevallen voorkomen.”

De onderzoeker keek “met een brok in haar keel” naar de gebeurtenissen van vorige week. In Gouda werd de 39-jarige Joeweela in het bijzijn van haar kinderen op straat doodgeschoten door haar ex-man Driekus K. Hij kreeg eerder al dertien jaar cel voor poging tot moord op een andere ex-vriendin. Een paar dagen later werd een 38-jarige vrouw gedood in het Brabantse Vlijmen, de verdachte was haar vriend.

Vier femicide-zaken voor de rechter

Deze en volgende week komen vier mannen voor de rechter die ervan verdacht worden hun vrouw of ex-partner te hebben vermoord:

Om dit soort gevallen van femicide te voorkomen, moet zogeheten patroonmatig gedrag strafbaar worden gesteld, zegt Gijselaar. “Dan gaat het bijvoorbeeld om het dreigen met fysiek geweld, psychisch geweld, de vrouw financieel afhankelijk maken of manipuleren. Als politieagenten dat soort signalen zien, moeten ze daarop handelen. In Schotland werkt dit.”

Hoe kun je bewijzen dat er daadwerkelijk sprake is van risicogedrag? “Het is lastig, maar niet onmogelijk. Je kunt bijvoorbeeld camerabeelden opslaan, WhatsApp-gesprekken vastleggen, geluidsopnames maken en logboeken bijhouden. Op die manier kun je eerder ingrijpen en een mogelijk geval van femicide voorkomen.”

Ook femicide-onderzoeker Marieke Liem wees vorige week bij Nieuwsuur op aanwijzingen dat mannen hun (ex)partner iets willen aandoen. Zo speelt verslavingsproblematiek vaak een rol en wil de man het gedrag van de vrouw sturen “uit angst voor controleverlies of statusverlies”.

Grotere plaatje

Een maand voor de moord in Gouda bleek Driekus K. twee weken te hebben vastgezeten op verdenking van verboden wapenbezit en mishandeling. Op 18 juni bepaalde de raadkamer dat er niet genoeg redenen waren om K. langer vast te houden. Hij werd vrijgelaten.

Gijselaar kent dit dossier niet, maar zegt wel dat rechters niet alleen naar incidenten moeten kijken om femicide te voorkomen. “Kijk ook naar het grotere plaatje. Als er sprake is van gendergerelateerd geweld, neem dat dan mee in de afweging om iemand al dan niet langer vast te houden.”

Om risicogedrag strafbaar te stellen, moet de wet worden aangepast. “Het is dus aan de politiek in Den Haag om deze stap te zetten”, zegt Gijselaar. Kun je daarmee alle zaken van femicide voorkomen? “Dat denk ik niet, maar je kunt wel het risico beperken.”

Veilig Thuis

Maak je je zorgen om jezelf of iemand anders? Bel dan Veilig Thuis via 0800-2000, of 112 bij acuut gevaar.