Militairen zouden hebben gelogen over de beelden van het bombardement in 2015 op de Iraakse stad Hawija. Oud-minister Winnie Sorgdrager – die het onderzocht – haalt keihard uit naar het ministerie van Defensie, dat in haar ogen cruciale informatie achterhield. Ze wil dat de militairen onder ede worden gehoord. “Dit is heel ernstig.”

De commissie hoorde dat er een videobewijs was van de gevolgen van de aanval, maar dat die video zou zijn overschreven. Maar na een publicatie in de Volkskrant dook de video deze week toch ineens op. De beelden lagen op Vliegbasis Leeuwarden. Tot verontwaardiging van Sorgdrager. “Ik stond paf. Anderhalf jaar moesten we trekken en sleuren: kunnen we die beelden krijgen? Tot we bericht kregen dat ze er niet meer waren.”

Geen melding van burgerdoden

De commissie heeft de beelden inmiddels gezien en Sorgdrager vindt dat de beelden openbaar gemaakt moeten worden. “Het is beter dat die beelden gewoon vertoond worden.”

Direct na de aanval was al duidelijk dat een woonwijk werd vernietigd en andere delen van de stad zwaar werden beschadigd. Er vielen ruim zeventig burgerslachtoffers. “Op de beelden, die van de ochtend na het bombardement zijn, zie je een enorme verwoesting. Bij daglicht, het stof en de rook is opgetrokken. Die beelden zijn heel duidelijk”, zegt Sorgdrager.

Het doel van de aanval op Hawija was een gemeentelijke opslag waar IS autobommen maakte. In de loods stond een enorme hoeveelheid explosieven, de verwoesting was dan ook enorm.

Dat de explosie zo groot was zagen ook de piloten van de Nederlandse F-16’s. Toch werd er door de verantwoordelijk commandant geen melding gemaakt van burgerdoden. Dat er vermoedens waren, werd wel gemeld aan Den Haag, maar nooit opgenomen in de verslagen.

Onder ede horen

Sorgdrager wil de onderste steen boven en pleit voor een breed onderzoek met alle betrokkenen. “Wie is erbij betrokken geweest, wie heeft de video in Den Haag gezien en wat is daarna gedaan? Wie heeft gezegd dat de beelden niet relevant zijn?”

Sorgdrager: “Een paar mensen hebben tegenstrijdige verklaringen afgelegd en daarvan zal moeten blijken hoe het nu werkelijk zit.” Ze wil dat die militairen onder ede worden gehoord. Dat kan volgens haar door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), de Tweede Kamer of de Rijksrecherche.

Ook wil ze dat de luchtmachtcommandant die na de aanval het verslag maakte, wordt gehoord. “Die commandant verklaart dat hij het vermoeden van burgerslachtoffers niet heeft opgenomen in zijn verslag omdat hij dat alleen zou doen als hij het zeker wist. We moeten de waarheid boven tafel krijgen.”

Het Openbaar Ministerie deed onderzoek na het bombardement in 2015. Maar pas na vijftien maanden werden de piloten voor het eerst gehoord. Betrokken militairen uit andere coalitielanden kregen bovendien niet het verzoek om mee te werken en er werd geen onderzoek gedaan in Irak.

Feitenonderzoek

Dat het onderzoek door het OM zo lang op zich liet wachten, lag in eerste instantie aan Defensie. Hoewel er op de video van de piloten een ongekende explosie is te zien, en de fabriek dicht bij een woonwijk lag, sprak de luchtmachtcommandant in zijn verslag met geen woord over de mogelijkheid van burgerdoden. Hij benoemt alleen de aanzienlijke schade aan diverse gebouwen. Was dat wel gebeurd, dan was er volgens het OM direct een onderzoek gestart.

Minister Ruben Brekelmans (Defensie) gaat extern onderzoek doen naar de zaak en schreef gisteren aan de Kamer dat hij ook het OM heeft geïnformeerd. Het OM wil de beelden graag ontvangen, bevestigt een woordvoerder aan Nieuwsuur. “Die worden dan toegevoegd aan het dossier van het feitenonderzoek dat destijds is gedaan. Het is nog te vroeg om iets te zeggen over eventuele vervolgstappen die daarna genomen worden.”